Anayasa Mahkemesi, Enflasyon Karşısından Değer Kaybına Uğrayan Alacağın Tazmin Edilmemesi Nedeniyle Mülkiyet Hakkının ve Etkili Başvuru Hakkının İhlal Edildiğine Hükmetti.

Başvurunun Konusu

Anayasa Mahkemesi (“AYM”) tarafından verilen 2024/41763 başvuru numaralı ve 08.07.2025 tarihli karara konu başvuruda; özel hukuk kişileri arasında akdedilen bir sözleşmeden kaynaklanan ve konusu para olan alacağın, yargılamanın uzun sürmesi ve ekonomik koşullardaki yüksek enflasyon nedeniyle değer kaybına uğraması ancak bu değer kaybının mevcut hukuk yollarıyla tazmin edilememesi nedeniyle Anayasa’nın 35. maddesinde güvence altına alınan mülkiyet hakkı ile bağlantılı olarak Anayasa’nın 40. maddesinde düzenlenen etkili başvuru hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir

Türk Borçlar Kanunu’nun (“TBK”) 122. Maddesinde Düzenlenen Munzam Zararın Yetersiz Koruması

Başvurucu, konusu para olan alacağının tahsili için icra takibi başlatmış; borçlunun itirazı üzerine itirazın iptali davası açılmış ve mahkeme takibin asıl alacak ve temerrüt faizi üzerinden devamına karar vermiştir. Borçlu, karara uygun şekilde asıl alacak ve temerrüt faizini ödemiştir.

Daha sonra başvurucu, yeni bir dava açmış ve enflasyon nedeniyle alacağının değer kaybına uğradığını gerekçe göstererek Türk Borçlar Kanunu’nun 122. maddesine dayanarak munzam zarar talep etmiştir. Ancak, ilk derece mahkemesi ve istinaf mahkemesi bu talebi munzam zarar koşullarının gerçekleşmediği, munzam zararın genel ekonomik olumsuzlukların dışında başvurucuya özgü somut vakıalarla ispatlanması gerektiği gerekçesiyle reddetmiş, Yargıtay da bu kararları onamıştır.

Diğer yargı yolları tükendikten sonra başvurucu, enflasyon kaynaklı munzam zararının tazmin edilmemesinin mülkiyet hakkı ve etkili başvuru hakkını ihlal ettiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunmuştur.

Anayasa Mahkemesi’nin Değerlendirmeleri ve “Pilot Kararı”

Başvuruyu inceleyen AYM, geç ödenen alacakların, enflasyon nedeniyle uğradığı değer kaybının telafi edilmesini sağlamak amacıyla 3095 Sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun’da (“3095 sayılı Kanun”) kanuni ve temerrüt faizine ilişkin düzenlemelere yer verildiğini belirtmiştir. 

Ancak, 3095 sayılı Kanundaki kanuni faiz, temerrüt faizi ve ticari temerrüt faizi oranlarını Türkiye İstatistik Kurumu oranlarıyla karşılaştıran AYM, söz konusu düzenlemelerin, alacağın enflasyon karşısında uğradığı değer kaybını karşılamaya elverişli olmadığını tespit etmiştir. Ayrıca, kararda, TBK’nın 122. maddesinde öngörülen munzam zarar davasının da alacakların enflasyon karşısında uğradığı değer kaybının tazmin edilmesini güvence altına almadığı vurgulanmıştır.

Bu çerçevede, AYM; 2024/41763 başvuru numaralı kararında faiz oranlarının ve munzam zarar talebinin etkili bir şekilde karşılanmamasının alacaklıyı enflasyon karşısında korumadığını tespit ederek Anayasa ile güvence altına alınan mülkiyet hakkının ve etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.

Diğer yandan, AYM, bu kararında pilot karar usulüne de başvurmuştur. Bilindiği üzere, Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 75. Maddesi uyarınca bölümler, bir başvurunun yapısal bir sorundan kaynaklandığını ve bu sorunun başka başvurulara da yol açtığını tespit etmeleri ya da bu durumun yeni başvurulara yol açacağını öngörmeleri hâlinde, pilot karar usulünü uygulayabilirler. AYM, bu kararı kapsamında pilot karar usulüne başvurarak sorunun yapısal bir sorun haline geldiğini ve çok sayıda benzer başvurunun mevcut olduğunu vurgulamıştır. AYM, Anayasa Mahkemesi, bu sebeplerle pilot karar usulünün uygulanmasına karar verip konuyla ilgili yasal düzenleme yapılması amacıyla durumu TBMM’ye bildirmiştir.