Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar ile Hakim Durumun Kötüye Kullanılması Halinde Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin Yönetmelik (“Yeni Yönetmelik”) 27.12.2024 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmış ve yayım tarihi itibarıyla yürürlüğe girmiştir. Yeni Yönetmeliğin yürürlüğe girmesiyle birlikte, Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar ile Hakim Durumun Kötüye Kullanılması Halinde Verilecek Para Cezalarına İlişkin Yönetmelik (“Eski Yönetmelik”) yürürlükten kaldırılmıştır. Yeni Yönetmelik, rekabet ihlalleri nedeniyle uygulanacak idari para cezalarının belirlenme sistematiği yönünde oldukça önemli değişiklikler getirmektedir.
Bu çalışmamızda Yeni Yönetmeliğin getirdiği değişiklikleri ve Yeni Yönetmelik ile Eski Yönetmelik arasındaki farklılıkları aşağıda çeşitli başlıklar altında irdeledik.
Tanımlar
“Aktif İşbirliği Yönetmeliği”, “diğer ihlaller”, “kartel” gibi tanımlar kapsamdan çıkarılmıştır. Aşağıda detaylarına yer verildiği üzere, diğer ihlaller ve kartel ayrımı da ortadan kaldırılmıştır.
Yeni Yönetmeliğe “ihlalin oluşmasında ve/veya sürdürülmesinde vazgeçilmez işlevi” ifade eden “belirleyici etki” tanımı eklenmiştir.
Geçtiğimiz dönemde uzlaşma mekanizmasının mevzuatımıza kazandırılmasına binaen, Yeni Yönetmeliğe “Uzlaşma Yönetmeliği” tanımı eklenmiş ve “Ağırlaştırıcı unsurlar” başlıklı 6. Maddede bu tanım doğrultusunda düzenleme yapılmıştır.
İlkeler ve Temel Ceza Oranı Hesaplaması
Eski Yönetmelik “temel para cezası” ifadesini içermekte iken Yeni Yönetmelikte “temel ceza oranı” ifadesine yer verilmiştir.
Yeni Yönetmeliğin getirdiği en önemli değişikliklerden biri, Eski Yönetmelikte yer alan “kartel” ve “diğer ihlaller” ayrımının ve bu ayrıma bağlanan ceza sistematiğinin kaldırılmasıdır. Yeni Yönetmelik, başlangıç ceza oranının, özellikle, ihlal dolayısıyla gerçekleşen veya gerçekleşmesi muhtemel zararın ağırlığı ile ihlalin niteliğinin açık ve/veya ağır olup olmadığı gözetilmek suretiyle belirleneceğini düzenlemektedir.
Yeni Yönetmelik uyarınca; temel ceza oranı belirlenirken önce ihlalin süresine göre artırım yapılmak suretiyle başlangıç ceza oranı belirlenecektir. Bu kapsamda, başlangıç ceza oranının tespitine esas teşkil etmek üzere yeni süreler belirlenmiştir. Başlangıç ceza oranı:
- Bir yıldan uzun, iki yıldan kısa süren ihlallerde beşte biri oranında,
- İki yıldan uzun, üç yıldan kısa süren ihlallerde beşte ikisi oranında,
- Üç yıldan uzun, dört yıldan kısa süren ihlallerde beşte üçü oranında,
- Dört yıldan uzun, beş yıldan kısa süren ihlallerde beşte dördü oranında,
- Beş yıldan uzun süren ihlallerde bir katı oranında,
artırılacaktır.
Yukarıdaki usul çerçevesinde temel ceza oranının hesaplanmasından sonra, temel ceza oranı ağırlaştırıcı unsurlar dikkate alınarak artırılacak olup, ardından bu oran üzerinden hafifletici unsurlar dikkate alınarak indirilecektir.
Ağırlaştırıcı ve Hafifletici Unsurlar, Yöneticilere ve Çalışanlara Verilecek İdari Para Cezası
Temel para cezasının artırılması sonucunu doğuran ağırlaştırıcı unsurlar bakımından, Eski Yönetmelikte belirtilen; taahhütlere uyulmaması, incelemeye yardımcı olunmaması ve diğer teşebbüslerin ihlale zorlanması gibi takdiri kriterlere Yeni Yönetmelikte yer verilmediği görülmektedir.
Ağırlaştırıcı unsurlar kapsamında, Eski Yönetmelikteki “ihlalin tekerrürü” ifadesi terk edilerek “aynı teşebbüs veya teşebbüs birliği tarafından Kanunun 4 üncü ve/veya 6 ncı maddesinin tekrar ihlal edilmesi halinde” temel ceza oranının bir kat artırılacağı düzenlenmiştir. Eski Yönetmelik, soruşturma kararının tebliğinden sonra “kartele” devam edilmesi halinde para cezasının artırılacağını düzenlemekteyken, Yeni Yönetmelik “ihlale” devam edilmesi halinde para cezasının artırılabileceğini düzenlemektedir. Ayrıca, Yeni Yönetmelikte, ihlalde belirleyici etkinin bulunması ve Uzlaşma Yönetmeliği ile düzenlenen gizlilik yükümlülüğünün ihlal edilmesi hallerinde de temel ceza oranı bir katına kadar artırılabileceği düzenlenmektedir.
Yeni Yönetmelikle birlikte, hafifletici unsurlar bakımından esaslı değişikliklere gidilmiştir. Eski Yönetmelikte yer alan zarar görenlere gönüllü tazminat ödeme, diğer ihlallere son verme ve kamu otoritelerinin teşvikinin bulunması gibi kriterler kapsamdan çıkarılmıştır. Bunun yerine, yerinde incelemeye etkin katkı sağlayarak ilave bilgi veya belge sunulması, ihlal konusu faaliyetlerin yıllık gayri safi gelir içindeki payının düşük olması, idari para cezasına esas alınan yıllık gayri safi gelirler içinde yurt dışı satış gelirlerinin bulunması gibi unsurlar eklenmiştir.
"Yöneticilere ve Çalışanlara Verilecek İdari Para Cezası" bakımından, kartel ve diğer ihlal ayrımının ortadan kalkmasına istinaden; diğer ihlaller kategorisi için uygulanacak cezalar takdiri olmaktan çıkarılmış ve ihlalde belirleyici etkisi saptanan teşebbüs veya teşebbüs birliği yöneticilerine ya da çalışanlarına teşebbüs veya teşebbüs birliğine verilen cezanın yüzde beşine kadar idari para cezası verileceği düzenlenmiştir.
Sonuç
Yeni Yönetmeliğin, teşebbüslerin soruşturmalar kapsamında geliştirdikleri savunma stratejilerini önemli biçimde etkileyeceği ve yeni düzenlemelerin somut olaylardaki uygulama esasları bakımından birtakım tartışmalara yol açacağı değerlendirilmektedir. Ayrıca, Yeni Yönetmeliğin yayım tarihi itibarıyla yürürlüğe girdiği göz önüne alındığında, değişikliklerin devam etmekte olan soruşturmalarda da uygulanacağı ifade edilebilecektir.