20.06.2023 tarihli Resmi Gazete’de Anayasa Mahkemesi (“AYM”) tarafından 2019/40991 sayılı başvuruya ilişkin olarak verilen 23.03.2023 tarihli karar (“Karar”) yayımlanmıştır. Karara konu başvuru Ford Otomotiv Sanayi Anonim Şirketi (“Ford Otomotiv”) tarafından yapılmış olup, ilgili başvuruda Rekabet Kurumunun (“Kurum”) kullandığı bazı yetkilerin, uyguladığı cezaların ve bazı uygulamalarının Anayasa ile korunan hakları ihlal edildiği iddia edilmiştir.
İlgili Karar, özellikle son yılların en çok tartışılan rekabet hukuku konularından biri olan Kurumun yerinde inceleme yetkisine ilişkin olarak önemli değerlendirmeler içermektedir. Zira, Ford Otomotivin başvurusunda yer alan iddialardan birisi de mahkeme kararı olmadan gerçekleştirilen yerinde incelemelerin konut dokunulmazlığı hakkını ihlal ettiği yönündeki iddiadır.
AYM, bu iddiaya ilişkin olarak yaptığı değerlendirmede; şirketlerin faaliyetlerini yürüttükleri işyeri, merkez ve şube gibi yerlerin de Anayasanın 21. maddesi kapsamında konut sayıldığı ifade etmiştir. Bu doğrultuda, Kararda, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanunun (“4054 sayılı Kanun”) Kurumun yerinde inceleme yetkisini düzenleyen 15. maddesinin, rekabet uzmanlarının yerinde inceleme yapabilmesini hâkim kararı bağlı kılmadığı ve Anayasanın 21. maddesini ihlal ettiğine oy çokluğuyla karar verilmiştir. Ancak, 4054 sayılı Kanunun 15. Maddesi iptal edilmemiş, ilgili kanun hükmünün gözden geçirilmesi için Kararın Türkiye Büyük Millet Meclisine gönderilmesine karar verilmiştir.
Ford Otomotiv’in bir diğer iddiası ise yargılamanın uzun sürmesi nedeniyle makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği yönündedir. AYM tarafından bu iddiaya ilişkin olarak yapılan değerlendirmede, Rekabet Kurulu (“Kurul”) tarafından uygulanan idari para cezalarının suç isnadı niteliğinde olduğu ve adil yargılanma hakkının kapsamına gireceği ifade edilmiştir. Bu çerçevede, AYM, Kurum tarafından Ford Otomotiv hakkında başlatılan ön araştırmanın başlangıç tarihi ile Ford Otomotiv’in itirazları üzerine başlayan idari yargı sürecinin sona ermesi arasında geçen 9 yıl 10 ay 26 günlük sürenin makul sürede yargılanma hakkını ihlal ettiğine karar verilmiştir. Öte yandan, Ford Otomotiv, 4054 sayılı Kanunun kapsamının Türkiye Cumhuriyeti’ndeki mal ve hizmet piyasaları olduğunu ifade ederek, Kurul tarafından ceza takdir edilirken ihracat gelirlerinin de hesaba katılmasının ve farklı tarihlerdeki üç eylemin devam eden tek eylem kabul edilerek cezanın yarı oranda artırılmasının mülkiyet hakkını ihlal ettiğini iddia etmiştir. Bu çerçevede, AYM, Anayasada yer alan meşru amaç, ölçülülük, elverişlilik, gereklilik ve orantılılık ilkeleri ışığında yaptığı değerlendirmede ilgili uygulamaların mülkiyet hakkı ihlali teşkil etmediğine karar vermiştir. Ayrıca, Ford Otomotiv’in soruşturma tarafı diğer teşebbüslerin ihracat gelirlerinin ceza takdirinde dikkate alınmamasının ayrımcılık yasağını ihlal ettiği iddiası da, anılan teşebbüslerin ihracat faaliyeti gerçekleştirmediği gerekçesiyle AYM tarafından kabul edilmemiştir.
Sonuç olarak, incelediğimiz bu AYM Kararının yerinde incelemenin engellenmesi davranışına ilişkin olarak halihazırda Kurul ve mahkemeler tarafından incelenen dosyalar kapsamında gündeme gelebileceğini düşünüyoruz. Ayrıca, Kurum tarafından bundan sonra yürütülecek olan yerinde incelemeler için hâkim kararına ihtiyaç duyulacağı ve AYM Kararı doğrultusunda mevzuat değişikliklerine gidileceği tahmin edilmektedir.